سال نمای یزدگردی
سال نمای یزدگردی
کورش محسنی
ایرانیان در زمان ساسانیان سال رسمی را از زمان برنشستن پادشاه به شمار می آورندند و از آن جایی که پس از یزدگرد در سال 632 ترسایی ایران پادشاه تازه ای به خود ندید، زرتشتیان همان سال 632 ترسایی را آغاز تاریخ خود قرار دادند.
در دو سال‌نما از سال‌نماهای تورفانی
(شماره 1 و 2) سده ی هشتم پیش از زایش مسیح، نام "یزدگردی" برده شده است.
در زیجها و نامه های ستاره شناسی برپایی این تاریخ را به زمان جم و پیش از
او نسبت داده اند و گوشزد کرده اند که این تاریخ مربوط به یزدگرد شهریار
نیست. یزدگردی یعنی خدایی و ایزدی، عیسویان نیز تاریخ ترسایی را سال خدایی و
الهی می گویند و A. D. نشانه ی آن است.
این
سال ها را یزدگردی می گفتند برای اینکه هر یک از روزهای ماه از ایزدی بود و
نماز ویژه ای داشت، ولی پس از آن هر گونه سال 365 روزی را یزدگردی نامیدند
و برای تمیز این تاریخ از تاریخ های دیگر این تاریخ را یزدگردی باستانی می
نامند.
سال های یزدگردی باستان، 365 روز بی کاستی است و از این روی سر
سال در همگی فصول سیر می کند و روزهای ورجاوند همگی زمان های فصول را متبرک
می کند.
داده های زیر درباره ی تاریخ یزدگردی باستانی در نامه های ستاره شناسی دیده می شود:
1- آغاز روز درازای نیمروز است.
2- آغاز دوره ی دوازده سالی موش است.
3- روز این گاه شماری از آغاز بالا آمدن خورشید تا آغاز بالا آمدن آفتاب در روز دیگر است.
برگردان و ترجمه ی نوشته ی ستاره شناسی تورفانی درباره ی سال نامه ی یزدگردی:
... روزهای راستوانه ی دوم به پایان می رسد و ماه آبان پدیدار می گردد.
در ماه آبان روز یازده زمان و شب سیزده زمان است.
پس
خورشید از آستانه ی دوم به آستانه ی نخست می رود. سی روز دیگر روزهای ماه
آذر هستند در هخمان سی استوانه 360 ویچهرک در آستانه ی نخست پُر می شود.
در
سی روز ماه آذر دوباره 360 ویسانگ یک زمان از شب برداشته می شود و به روز
افزوده می گردد. هر روزی دوازده ویسانگ. پس روز دوازده زمان و شب دوازده
زمان و هر دو برابرند و نیمروز رییه می شود.
یک سال دوازده ماه در
برابر دوازده آستانگ پخس می شود. بهار تابستان پاییز و زمستان و سال نمایان
می گردد. درختان شکفته می شوند و گیاه و دام می بالند.
هنگامی که
خورشید در بلندترین آسمان هااست در هر ماهی اختر بره گاو دو پیکر و کرزنگ و
شیر می باشند. این گاه پنج ماه فزونی پنج روز در هر اختر و ماه یک روز.
این روزها به حساب ایران پنچ گاه می باشند.
به روش انیران در پنج اختر ده روز افزوده می شود و هر اختری دو روز. در اختر خوشگ در یک ماه یک روز افزودنی است.
در این هنگام سرما می آید، درختان پژمرده می شوند و هام کشور خوربران می گردد.
در اختر ماهیگ یم کاه یم روز افزاید. هنگامی که گرمی فرو آید درختان شکفته می گردند و بهار می شود و همه ی جهان می بالند.
اینها پنج روزی هستند اکنون به روش ایران پنج گاه انگارند و دوازده روزی که به روش انیران...
ذ. بهروز: تقویم و تاریخ در ایران: ص 30 / کریستین سن، آرتور: ایران در زمان ساسانیان
* هر گونه برداشت از داده‌های این تارنگار، تنها با ذکر نام نویسنده و نشانی تارنگار، مجاز است.(کورش محسنی)
